فهرست محتوا

آشنایی با شاهکارهای معماری: ساختمان‌های معروف جهان با سقف متحرک – بخش دوم

مقدمه

در بخش اول این مجموعه، با ۱۵ نمونه برجسته از سازه‌های دارای سقف متحرک از سراسر جهان آشنا شدیم؛ سازه‌هایی که با استفاده از فناوری‌های نوین معماری، توانسته‌اند علاوه بر عملکرد بی‌نقص، زیبایی خیره‌کننده‌ای را نیز به نمایش بگذارند. حالا در این مقاله، با معرفی ۱۵ پروژه دیگر، مسیر شگفت‌انگیز این نوع معماری را ادامه می‌دهیم.

در این بخش، تمرکز ما بر روی سازه‌هایی مدرن‌تر، با فناوری‌های پیشرفته‌تر و طراحی‌های خاص‌تر است. برخی از این پروژه‌ها نه‌تنها از نظر فنی بسیار پیچیده‌اند، بلکه به نمادهایی شهری نیز بدل شده‌اند. اگر شما هم به دنبال شناخت عمیق‌تر از معماری سقف‌های متحرک هستید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

۱۶ – سالن چند منظوره Rod Laver Arena

موقعیت جغرافیایی: ملبورن، ایالت ویکتوریا، استرالیا

نوع سقف متحرک: فلزی با بازشوندگی کشویی دو طرفه

ویژگی‌های منحصر به فرد:
Rod Laver Arena یکی از مشهورترین زمین‌های تنیس در جهان است که در مجموعه پارک ملبورن قرار گرفته و میزبان مسابقات معتبر گرند اسلم Australian Open می‌باشد. این سازه به‌عنوان نخستین زمین تنیس در دنیا با سقف جمع‌شونده شناخته می‌شود. سقف متحرک این سازه از دو قطعه بزرگ تشکیل شده که به‌صورت کشویی باز و بسته می‌شوند و امکان باز کردن کامل سقف را در مدت‌زمانی کوتاه فراهم می‌کنند. طراحی سقف به گونه‌ای است که بدون آسیب رساندن به کیفیت نور و تهویه، فضای مناسبی را برای مسابقات بین‌المللی فراهم می‌سازد.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
اقلیم متغیر شهر ملبورن و نیاز به برگزاری مسابقات در شرایط بارانی یا آفتابی، ضرورت وجود سقف متحرک را ایجاب می‌کرد. این سازه با ایجاد امکان استفاده از فضای باز و بسته در شرایط مختلف جوی، عملکرد مجموعه را بسیار انعطاف‌پذیر کرده است. همچنین سقف جمع‌شونده به افزایش کیفیت تجربه تماشاگران و بازیکنان کمک شایانی می‌کند.

نکته ویژه:
Rod Laver Arena نه تنها به خاطر طراحی عملکردی سقف، بلکه به‌عنوان نمادی از نوآوری و پیشتازی در معماری ورزشی شناخته می‌شود. اجرای موفق سقف متحرک در این پروژه باعث شد تا استانداردهای جدیدی برای زمین‌های تنیس در سطح جهانی تعریف شود.

۱۷– ورزشگاه چندمنظوره Ariake Coliseum

موقعیت جغرافیایی: توکیو، ژاپن

نوع سقف متحرک: فلزی دو تکه با بازشوندگی مرکزی

ویژگی‌های منحصر به فرد:
Ariake Coliseum یکی از نخستین ورزشگاه‌های چندمنظوره در ژاپن با سقف متحرک است که در منطقه Ariake در توکیو قرار دارد. سقف این سازه از دو بخش بزرگ فلزی تشکیل شده که به صورت کشویی از مرکز به کناره‌ها باز می‌شوند. عملکرد روان و سریع سقف امکان تغییر وضعیت سالن را بسته به شرایط آب‌وهوایی در مدت زمانی بسیار کوتاه فراهم می‌سازد. با مساحت تقریبی ۱۷۳۶۶ متر مربع، این سقف متحرک فضای داخلی وسیعی را در برابر باران و تابش آفتاب محافظت می‌کند.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
توکیو دارای اقلیم مرطوب و بارندگی‌های غیرقابل پیش‌بینی است. انتخاب سقف متحرک برای این ورزشگاه به جهت تأمین انعطاف‌پذیری بالا در استفاده از فضا برای مسابقات ورزشی، اجراهای فرهنگی و رویدادهای عمومی انجام شد. سقف جمع‌شونده، قابلیت استفاده از فضا را در تمام فصول سال تضمین می‌کند.

نکته ویژه:
Ariake Coliseum با طراحی خاص سقف متحرک خود، پیشگام استفاده از تکنولوژی‌های نوین در معماری ورزشی ژاپن شد. همچنین این ورزشگاه میزبان مسابقات تنیس از جمله مسابقات رسمی ATP و WTA در ژاپن بوده و به‌عنوان یکی از المان‌های برجسته‌ در طراحی سقف‌های متحرک آسیا شناخته می‌شود.

۱۸–ورزشگاه Johan Cruyff Arena

موقعیت جغرافیایی: آمستردام، هلند

نوع سقف متحرک: گنبدی دو‌تکه با بازشوندگی افقی

ویژگی‌های منحصر به فرد:
Johan Cruyff Arena که در ابتدا با نام Amsterdam Arena شناخته می‌شد، پس از درگذشت اسطوره فوتبال هلند، یوهان کرایف، در سال ۲۰۱۶ به افتخار او تغییر نام داد. این ورزشگاه بیضی‌شکل با سقف گنبدی، یکی از نخستین استادیوم‌های اروپایی است که از سقف متحرک کاملاً برنامه‌ریزی‌شده با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری بهره می‌برد.

سقف این ورزشگاه از سه بخش اصلی شامل ستون‌های نگهدارنده، ساختار متحرک و خرپاهای اصلی تشکیل شده است. ساختار سقف متحرک، دو تکه بوده و هر تکه توسط خرپاهایی قدرتمند پشتیبانی شده و بر روی خرپاهای اصلی حرکت می‌کند. پوشش سقف متحرک، مشابه سایر بخش‌های ثابت، از جنس آلومینیوم است. این سقف می‌تواند تا مساحت ۴۴۰۰ متر مربع باز شود.

ابعاد کلی ورزشگاه شامل ۲۲۶ متر طول، ۱۹۰ متر عرض و ۷۲ متر ارتفاع بوده و ظرفیت پذیرایی از ۵۵٬۸۶۵ تماشاگر را دارد.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
در Johan Cruyff Arena از سقف متحرک استفاده شده تا امکان برگزاری رویدادهای متنوع در شرایط آب‌وهوایی گوناگون فراهم شود. از مسابقات فوتبال گرفته تا کنسرت‌های بین‌المللی، کنفرانس‌ها و جشن‌ها—all under one roof—که سقف قابل تنظیم، انعطاف فوق‌العاده‌ای به مجموعه داده است.

نکته ویژه:
Johan Cruyff Arena با خرپاهایی به ارتفاع ۸ متر و دهانه‌هایی به طول ۱۷۷ متر، یکی از شاهکارهای مهندسی در زمینه سقف‌های متحرک محسوب می‌شود. این سازه با بهره‌گیری از سیستم‌های پیشرفته کنترل حرکتی و طراحی مهندسی دقیق، به‌عنوان الگوی نوآورانه‌ای در طراحی ورزشگاه‌های چندمنظوره در اروپا شناخته می‌شود.

۱۹–استادیوم Toyota Stadium

موقعیت جغرافیایی: تویوتا سیتی، ژاپن

نوع سقف متحرک: فولادی با سازه بازشونده از دو طرف (Retractable Arch Roof)

ویژگی‌های منحصر به فرد:
استادیوم تویوتا یکی از پیشرفته‌ترین استادیوم‌های ژاپن و آسیا به شمار می‌رود. سقف متحرک این سازه از دو قوس عظیم فولادی تشکیل شده که به صورت مکانیزه از دو طرف باز و بسته می‌شوند. این سقف منحصر به فرد به مساحت ۱۶٬۰۰۰ متر مربع، با استفاده از فناوری مدرن مهندسی، در عرض چند دقیقه امکان باز و بسته شدن را دارد. طراحی خلاقانه سقف بر اساس ساختاری سبک‌وزن اما مستحکم انجام شده که امکان باز کردن کامل سقف برای بهره‌مندی از نور طبیعی و تهویه طبیعی فضا را فراهم می‌سازد.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
سقف متحرک Toyota Stadium برای فراهم‌کردن انعطاف‌پذیری در برگزاری مسابقات فوتبال، راگبی و رویدادهای چندمنظوره طراحی شده است. در شرایط جوی نامساعد، سقف بسته شده و شرایط ایمن برای تماشاگران و بازیکنان مهیا می‌شود. در شرایط مطلوب، سقف باز شده و فضای بازی با نور طبیعی ترکیب می‌شود که حس تماشای بازی در فضای باز را ایجاد می‌کند.

نکته ویژه:
معماری منحصربه‌فرد Toyota Stadium با الهام از مفاهیم زیبایی‌شناختی ژاپنی و مهندسی مدرن، سقفی طراحی کرده که علاوه بر عملکرد، به زیبایی سازه نیز افزوده است. طراحی این سازه توسط معمار برجسته ژاپنی Kisho Kurokawa صورت گرفته و در کنار مهندسی دقیق Ove Arup & Partners، به یکی از نمادهای معماری معاصر ورزشی در آسیا تبدیل شده است.

۲۰–تئاتر روباز Freilichttheater Tecklenburg

موقعیت جغرافیایی: تکلنبرگ، آلمان

نوع سقف متحرک: پارچه‌ای کششی با سازه متحرک

ویژگی‌های منحصر به فرد:
تئاتر روباز تکلنبرگ (Freilichttheater Tecklenburg) یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین تئاترهای فضای باز در آلمان است که به‌خاطر سقف متحرک نوآورانه‌اش شناخته می‌شود. این سقف با مساحت حدود ۱۲۰۰ متر مربع از پارچه‌های مقاوم و کششی تشکیل شده و به‌صورت مکانیزه باز و بسته می‌شود. طراحی سقف به گونه‌ای است که امکان اجرای تئاتر در شرایط جوی نامساعد را نیز فراهم می‌آورد، بدون اینکه زیبایی معماری فضا یا تجربه تماشاگران خدشه‌دار شود.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
هدف اصلی از اجرای سقف متحرک در این تئاتر، حفظ ماهیت فضای باز در کنار ایجاد امکان اجرای برنامه‌ها در تمام فصول و تحت شرایط آب‌وهوایی گوناگون بود. این سقف، انعطاف‌پذیری و کاربرد چندمنظوره به فضای تئاتر بخشیده و اجازه می‌دهد رویدادها بدون نگرانی از باران یا آفتاب شدید برگزار شوند.

نکته ویژه:
Freilichttheater Tecklenburg نمونه‌ای الهام‌بخش از ادغام معماری سنتی و تکنولوژی مدرن در یک فضای فرهنگی محسوب می‌شود. استفاده از سازه متحرک پارچه‌ای در فضایی باستانی و تاریخی، باعث شده این پروژه نه تنها کاربردی، بلکه از نظر زیبایی‌شناسی نیز خیره‌کننده باشد. اجرای موفق سقف توسط تیم مهندسی Carl Nolte و طراحی خلاقانه شرکت IPL این پروژه را به الگویی برای سایر تئاترهای فضای باز تبدیل کرده است.

۲۱– ورزشگاه Parken Stadium

موقعیت جغرافیایی: کپنهاگ، دانمارک

نوع سقف متحرک: فلزی با سازه جمع‌شونده مکانیکی

ویژگی‌های منحصر به فرد:
ورزشگاه پارکن (Parken Stadium) واقع در قلب شهر کپنهاگ، یکی از نخستین استادیوم‌های شمال اروپا است که به سقف متحرک مجهز شده است. این سقف با مساحت حدود ۱۱۰۰۰ متر مربع از صفحات فلزی سبک ساخته شده و از طریق سیستم مکانیکی پیشرفته باز و بسته می‌شود. سقف به‌صورت دو تکه طراحی شده که روی ریل‌های جانبی حرکت می‌کنند و می‌توانند به سرعت فضای زمین را پوشش دهند یا آن را در معرض هوای آزاد قرار دهند.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
در دانمارک که آب‌وهوای متغیر و بارندگی‌های فصلی بخشی از زندگی روزمره است، اجرای سقف متحرک در استادیومی مانند پارکن، امکان میزبانی رویدادهای ورزشی، کنسرت‌ها و گردهمایی‌های بزرگ را در تمام فصول سال فراهم می‌سازد. این سازه به‌گونه‌ای طراحی شده که باز و بسته شدن سقف در زمانی کوتاه و بدون نیاز به توقف رویداد انجام شود.

نکته ویژه:
Parken Stadium نه‌تنها ورزشگاه اصلی تیم ملی فوتبال دانمارک است، بلکه به دلیل سقف متحرک خود، به یکی از چندمنظوره‌ترین فضاهای شهری کپنهاگ تبدیل شده است. این سازه با معماری خلاقانه Gert Anderson، توانسته تعادلی مثال‌زدنی بین عملکرد مهندسی و زیبایی‌شناسی برقرار کند. طراحی سقف به‌گونه‌ای است که در حالت باز، بیش از ۹۰٪ از صندلی‌های ورزشگاه در معرض آسمان قرار می‌گیرند، درحالی‌که در حالت بسته، محیطی کاملاً ایمن و پوشیده را برای تماشاگران و شرکت‌کنندگان فراهم می‌آورد.

۲۲– ورزشگاه LoanDepot Park

موقعیت جغرافیایی: میامی، فلوریدا، ایالات متحده آمریکا

نوع سقف متحرک: فلزی با سازه جمع‌شونده چندبخشی

ویژگی‌های منحصر به فرد:
ورزشگاه LoanDepot Park (با نام پیشین Marlins Park) در میامی یکی از پیشرفته‌ترین و مدرن‌ترین استادیوم‌های بیس‌بال در جهان به شمار می‌رود که به یک سقف متحرک عظیم و منحصر به‌فرد مجهز شده است. سقف این استادیوم در مجموع حدود ۲۲۰۰۰ متر مربع مساحت دارد و از سه بخش اصلی تشکیل شده که روی ریل‌هایی بزرگ حرکت می‌کنند. این سازه با استفاده از فناوری هیدرولیک و موتورهای قوی، در کمتر از ۱۳ دقیقه به‌طور کامل باز یا بسته می‌شود. سقف از صفحات فلزی آلومینیومی سبک ساخته شده و امکان تهویه مناسب و کنترل دمای داخلی را نیز فراهم می‌آورد.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
با توجه به شرایط جوی خاص ایالت فلوریدا و احتمال وقوع طوفان‌های گرمسیری، رطوبت بالا و بارندگی‌های شدید، سقف متحرک LoanDepot Park نقش حیاتی در محافظت از بازیکنان و تماشاگران ایفا می‌کند. همچنین امکان برگزاری رویدادها و مسابقات ورزشی بدون نگرانی از شرایط آب‌وهوایی را فراهم می‌سازد. این سقف همچنین در مصرف انرژی نیز نقش موثری دارد، چرا که در حالت باز، نیازی به تهویه مصنوعی نخواهد بود.

نکته ویژه:
LoanDepot Park اولین ورزشگاه بیس‌بال در ایالات متحده است که در طراحی آن به اصول پایداری زیست‌محیطی توجه ویژه‌ای شده است. این مجموعه دارای گواهی LEED (رهبری در طراحی انرژی و محیط زیست) است و سقف متحرک آن نقشی اساسی در کاهش مصرف انرژی ایفا می‌کند. طراحی زیبا و خاص استادیوم توسط شرکت Populous انجام شده و مهندسی سقف متحرک آن توسط Walter P Moore یکی از دقیق‌ترین پروژه‌های مهندسی در ایالات متحده به شمار می‌رود.

۲۳- ورزشگاه ومبلی (Wembley Stadium)

موقعیت جغرافیایی: لندن، انگلستان

نوع سقف متحرک: فلزی با سیستم جمع‌شونده چندبخشی، جزئی (نیمه‌پوش)

ویژگی‌های منحصر به فرد:
ورزشگاه ومبلی که به عنوان بزرگ‌ترین ورزشگاه دارای سقف متحرک در جهان شناخته می‌شود، با ظرفیت ۹۰ هزار نفر یکی از نمادهای برجسته معماری ورزشی بریتانیا است. سقف این ورزشگاه به صورت کامل بسته نمی‌شود و صرفاً وظیفه محافظت از تماشاگران در برابر شرایط جوی را دارد. سقف جمع‌شونده متشکل از ۷ بخش اصلی است که به‌طور مستقل با استفاده از موتورهای الکتریکی حرکت می‌کنند. حرکت هر بخش از طریق سیستم مکانیکی دنده‌شانه‌ای انجام می‌شود.

این سقف شامل سه پانل در شرق، سه پانل در غرب و یک پانل مرکزی بزرگ است که از قسمت جنوبی کنسول می‌شود. پانل‌های شرقی و غربی در مسیر ریلی که روی خرپاهای V شکل فولادی قرار گرفته حرکت می‌کنند. این خرپاها با کمک کابل‌های کششی فولادی نیروی وارده از وزن سقف را کنترل می‌کنند.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
شرایط جوی متغیر لندن و لزوم حفظ تجربه‌ای مطلوب برای تماشاگران باعث شد طراحان تصمیم به استفاده از سقف متحرک در این ورزشگاه بگیرند. همچنین، با توجه به رویدادهای مختلفی که در ورزشگاه ویمبلی برگزار می‌شود — از جمله مسابقات فوتبال، راگبی، کنسرت‌ها و حتی برخی از مسابقات المپیک ۲۰۱۲ — نیاز به سقفی بود که امکان تطبیق با سناریوهای متنوع را فراهم کند. سقف متحرک علاوه‌بر ایجاد آسایش برای تماشاگران، از سازه‌ اصلی ورزشگاه نیز محافظت می‌کند.

نکته ویژه:
یکی از شاخص‌ترین عناصر بصری این ورزشگاه، قوس فولادی عظیمی به ارتفاع ۱۳۳ متر است که از فواصل بسیار دور نیز دیده می‌شود و بخشی از سیستم سازه‌ای سقف را تشکیل می‌دهد. این قوس نمادین با انتقال نیروی گرانشی سقف به پایه‌ها، در تعادل ساختاری سقف نقش کلیدی دارد. طراحی سقف به گونه‌ای است که پانل‌ها به‌صورت مرحله‌ای و هماهنگ از شرق، غرب و سپس مرکز باز یا بسته می‌شوند و حرکت آن‌ها توسط سیستم‌های باگی و ریل‌های خاص بر روی خرپاها انجام می‌گیرد.

۲۴- مجموعه بیسبال میلر پارک (Miller Park) – نام جدید: American Family Field

موقعیت جغرافیایی: میلواکی، ویسکانسین، ایالات متحده آمریکا
سال پایان اجرا: ۲۰۰۱
عملکرد و کاربری: ورزشگاه اختصاصی بیسبال
طراح: HKS, Inc (طراحی)، Thornton Tomasetti (مهندسی سازه)
مساحت سقف جمع‌شونده: حدود ۱۲,۰۰۰ متر مربع (تخمینی، نیاز به تأیید رسمی)

نوع سقف متحرک: سقف تلسکوپی با طراحی بادبزنی (fan-shaped retractable roof)

ویژگی‌های منحصربه‌فرد:
سقف متحرک این مجموعه از نوع تلسکوپی و با طراحی منحصربه‌فرد بادبزنی است که از دو جهت – ابتدا و انتهای سازه – به‌سمت مرکز جمع می‌شود. این سیستم حرکتی خاص، امکان باز و بسته شدن سقف در مدت زمان حدود ۱۰ دقیقه را فراهم می‌سازد. سقف شامل ۷ پانل قوسی‌شکل است که به‌طور همزمان حرکت می‌کنند و روی مسیرهای قوسی مستقل حرکت می‌نمایند تا مرکز سقف را پوشش دهند یا آن را باز کنند.

سقف روی سازه‌ای عظیم و دو بازوی خرپایی متحرک بنا شده است. سیستم کنترل آن توسط نرم‌افزارهای صنعتی تنظیم شده و برای حرکت روان سقف، ریل‌هایی با قطر بزرگ و سیستم حرکتی الکترومکانیکی پیچیده استفاده شده است.

دلیل انتخاب سقف متحرک:
آب‌وهوای میلواکی بسیار متغیر و غیرقابل‌پیش‌بینی است، به‌ویژه در فصل بهار و پاییز که بازی‌های بیسبال برگزار می‌شوند. در نتیجه، ایجاد فضایی که قابلیت تغییر سریع و انعطاف‌پذیر در برابر شرایط جوی را داشته باشد، ضروری بوده است. سقف جمع‌شونده این ورزشگاه با الهام از فرم بادبزن سنتی ژاپنی و تطابق با الزامات بیسبال حرفه‌ای، طراحی شده تا هم شرایط مناسب برای بازیکنان فراهم شود و هم تماشاگران تجربه‌ای دلپذیر از تماشای بازی داشته باشند.

نکته ویژه:
Miller Park از معدود استادیوم‌هایی در جهان است که سقف متحرک آن دارای حرکت قوسی (fan-shaped) است و تمامی پانل‌های آن به‌صورت همزمان در جهت‌های مخالف حرکت می‌کنند. این سیستم باعث افزایش پایداری سازه‌ای و کاهش زمان باز و بسته شدن سقف شده و از نظر عملکردی و زیبایی‌شناسی، یک شاهکار مهندسی به‌شمار می‌رود.

۲۵ – Olympic Stadium Montreal (استادیوم المپیک مونترال)

موقعیت مکانی: مونترال، کانادا
سال پایان اجرا: به‌طور رسمی دهه ۱۹۸۰ (افتتاح ناقص در ۱۹۷۶، تکمیل در دهه ۸۰)
عملکرد و کاربری: ورزشگاه چند منظوره (المپیک، بیسبال، فوتبال، رویدادهای فرهنگی)
طراح: Roger Taillibert (معمار فرانسوی)
مساحت سقف جمع شونده: به‌طور دقیق ذکر نشده، اما شامل یک سقف غشایی متحرک بزرگ

جزئیات سقف جمع شونده:
سقف این ورزشگاه از نوع غشایی (membrane structure) است که توسط کابل‌هایی به برج مرکزی (به ارتفاع ۱۷۵ متر) متصل شده و قابلیت جمع‌شدن دارد. این دکل بلندترین سازه شیبدار در جهان محسوب می‌شود. مکانیزم جمع‌شدن سقف از طریق کابل‌هایی است که با کمک سیستم مکانیکی به عقب کشیده می‌شود. به دلیل شرایط اقلیمی، این سقف بارگذاری برف زمستانی را تحمل نکرده و چندین‌بار تعویض یا بازسازی شده است.

نکات معماری و عملکردی:

نام مستعار: The Big O (به دلیل اول حرف Olympic و فرم دوناتی شکل سقف)
لقب دیگر: The Big Owe (به دلیل هزینه‌های هنگفت ساخت)
استادیومی با تأخیر در اجرا و مشکلات حقوقی و فنی (اخراج معمار، اعتصاب کارگران)
سقف جمع‌شونده در فصل زمستان اغلب غیرفعال یا محدود است.
یک رصدخانه در دکل مرکزی تعبیه شده که با واگن کابلی در مسیر منحنی برج به بالاترین نقطه منتقل می‌شود (ظرفیت واگن: ۷۶ نفر).

۲۶- سقف جمع‌شونده تالار شهر وین (Vienna City Hall Retractable Roof) – اتریش

‌‌موقعیت مکانی: شهر وین، اتریش
سال پایان اجرا: ۲۰۰۰
عملکرد و کاربری: پوشش متحرک برای حیاط مرکزی ساختمان تاریخی
طراحان و مهندسان: (اطلاعات نام طراح مشخص نشده)
مساحت سقف جمع‌شونده: به صورت دقیق اعلام نشده اما متناسب با وسعت حیاط مرکزی تالار شهر
نوع سقف: غشایی متحرک با سازه‌ی کابلی و تیرهای عرضی
مکانیزم حرکتی: سیستم کابل و ریل‌های T شکل با موتورهای الکتریکی
زمان باز و بسته شدن سقف: حدود ۴ دقیقه

نکته ویژه:

ساختمان تاریخی تالار شهر وین، بنایی با معماری نئوگوتیک و قدمتی بالا است که در مرکز شهر وین واقع شده و سالانه میزبان رویدادهای متعددی از جمله جشنواره‌های فرهنگی و مراسم رسمی شهر است. حیاط مرکزی این ساختمان به عنوان فضای باز مراسم و تجمعات عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به آب‌وهوای متغیر و بارندگی‌های فصلی، نیاز به پوششی موقتی و متحرک احساس می‌شد که در عین محافظت از فضا، آسیبی به بنای تاریخی وارد نکند.

دلایل انتخاب سقف متحرک:

حفاظت از فضای تاریخی و حفظ اصالت معماری اصلی بدون ایجاد مداخله‌های دائم
امکان استفاده‌ی چهارفصل از حیاط مرکزی برای برگزاری برنامه‌ها و رویدادها
سبکی، انعطاف‌پذیری و سرعت عملکرد سقف غشایی متحرک در تطبیق با نیازهای کوتاه‌مدت
نیاز به تحمل نیروهای فشاری بدون انتقال نیروهای کششی به سازه‌ی موجود
قابلیت جمع شدن سریع در کمتر از ۴ دقیقه و عدم ایجاد مانع بصری در حالت باز

سیستم اجرایی سقف به‌گونه‌ای طراحی شده است که وزن اندک غشا با توزیع دقیق بر روی تیرهای عرضی و کابل‌ها، از آسیب به ساختار قدیمی جلوگیری کرده و سقف بدون نیاز به تکیه‌گاه‌های متمرکز باز و بسته می‌شود. انتقال گشتاور موتورها به ریل‌ها به‌صورت مستقیم انجام شده و با حرکت آکاردئونی غشا بین کابل‌ها، سقف باز یا بسته می‌شود.

۲۷ – سقف جمع‌شونده زمین ورزشی زاراگوسا (Zaragoza Sports Arena Retractable Roof) – اسپانیا

‌‌موقعیت مکانی: زاراگوسا، اسپانیا
سال پایان اجرا: ۱۹۹۰ (بازسازی و اضافه شدن سقف متحرک)
عملکرد و کاربری: زمین چندمنظوره ورزشی، پیش‌تر میدان گاوبازی
طراحان و مهندسان: شرکت شلاخ‌برگرمن (Schlaich Bergermann Partner)
نوع سقف: غشایی جمع‌شونده، معلق بر کابل‌ها
نوع سازه سقف: سیستم چرخ‌و‌فلک (دوچرخه‌ای) با حلقه‌های فشاری و کششی
مکانیزم حرکتی: محور مرکزی چرخان و پره‌های کشنده آویزان از کابل‌ها
قطر دهانه اصلی: ۸۸ متر
قطر حلقه داخلی: ۳۶ متر
تعداد موتورها: ۱۶ عدد موتور الکتریکی کوچک
هماهنگی حرکت سقف: توسط سیستم حسگرهای خودکار

نکته ویژه:

زمین ورزشی زاراگوسا یکی از نمونه‌های موفق تبدیل میدان‌های تاریخی به سازه‌های ورزشی مدرن است. در ابتدا میدان گاوبازی بوده اما در سال ۱۹۹۰، با طراحی خلاقانه شرکت آلمانی Schlaich Bergermann، یک سقف غشایی مدرن و جمع‌شونده به آن افزوده شد. این سقف بدون نیاز به ستون مرکزی، دهانه ۸۸ متری را پوشش می‌دهد؛ عملکردی سبک، مؤثر و بی‌سابقه برای آن دوره.

دلایل انتخاب سقف متحرک:

امکان پوشش دهانه‌ای وسیع بدون ستون میانی با استفاده از سیستم کابلی
نیاز به استفاده چندمنظوره از فضا برای رویدادهای متنوع در شرایط مختلف آب‌وهوایی
جداسازی فرآیندهای حرکت و پیش‌تنیدگی جهت کاهش مصرف انرژی و کاهش توان موتورهای الکتریکی
ظاهر مینیمال، سبک، شفاف و هماهنگ با میراث تاریخی میدان
سهولت نگهداری، باز و بسته شدن سریع، و کنترل دقیق به کمک حسگرهای اتوماتیک
آویزان بودن غشا به کابل‌ها و پره‌های متصل به محور مرکزی که مانع از تجمع نیروهای بزرگ در نقاط حساس سازه می‌شود

سقف به‌گونه‌ای طراحی شده که در حالت بسته، میدان را کاملاً از عوامل جوی مصون نگاه می‌دارد و در حالت باز، ظاهر باز سنتی میدان گاوبازی را حفظ می‌کند. سازوکار دقیق چرخش محور مرکزی و حرکت پره‌ها باعث کشیده شدن غشا به نرمی و با کنترل کامل می‌شود، و حسگرهای دقیق در تمام طول عملکرد، ایمنی و هماهنگی سیستم را تضمین می‌کنند.

۲۸ – سقف جمع‌شونده زمین بازی گری وبر (Gerry Weber Stadium Retractable Roof) – آلمان

موقعیت مکانی: شهر هاله (Halle), آلمان
سال افتتاح: ۱۹۹۳
عملکرد و کاربری: زمین چندمنظوره ورزشی، مخصوصاً برای تنیس
طراحان و مهندسان: شرکت آلمانی GMP Architekten به همراه مهندسین سازه
نوع سقف: جمع‌شونده پارچه‌ای با سازه فولادی
نوع سازه سقف: دو پانل متحرک روی ریل به همراه کابل
مکانیزم حرکتی: حرکت پانل‌ها توسط موتورهای ثابت و کابل
سرعت باز و بسته شدن سقف: حدود ۱.۵ دقیقه
ابعاد هر پانل: ۷۰۰ متر مربع
اجزای سازه‌ای پانل‌ها: قاب فولادی + بالشتک‌های هوادار

نکته ویژه:

سقف زمین ورزشی گری وبر یکی از سریع‌ترین سیستم‌های سقف جمع‌شونده جهان است که تنها در ۹۰ ثانیه بسته می‌شود. این سرعت بالا در باز و بسته شدن، امکان برگزاری رقابت‌های حساس ورزشی مانند تنیس را بدون تأخیرهای ناشی از تغییرات ناگهانی آب‌وهوا فراهم می‌کند.

دلایل انتخاب سقف متحرک:

جلوگیری از وقفه در برگزاری مسابقات ورزشی به‌ویژه بازی‌های بین‌المللی تنیس در برابر باران و باد
استفاده از پانل‌های سبک با بالشتک‌های هوایی برای کاهش بار سازه‌ای
سیستم جمع‌شونده سریع و کارآمد برای باز و بسته کردن سقف در کمتر از دو دقیقه
ترکیب ظاهری مدرن و شفاف در هماهنگی با معماری ساده و صنعتی سازه
استفاده از مکانیزم ساده کابل و موتور برای پایین آوردن هزینه‌های نگهداری
قابلیت استفاده چهار فصل از سالن برای رویدادهای ورزشی و فرهنگی متنوع

این سقف در مقایسه با بسیاری از نمونه‌های مشابه در اروپا و آمریکا، هم از لحاظ عملکرد فنی و هم سرعت عمل یک نمونه شاخص به شمار می‌آید. مکانیزم ساده و هوشمند، آن را به الگویی مناسب برای فضاهای چندمنظوره تبدیل کرده است.

۲۹ – سقف جمع‌شونده ورزشگاه آستانه (Astana Arena Retractable Roof) – قزاقستان

موقعیت مکانی: شهر آستانه، قزاقستان
سال پایان اجرا: ۲۰۰۹
عملکرد و کاربری: ورزشگاه چندمنظوره با ظرفیت ۳۳۰۰۰ نفر
طراحان و مهندسان: Tabanlioglu Architects (معمار)، HOK Sport و Buro Happold (مهندسی)
نوع سقف: جمع‌شونده کشویی
نوع سازه سقف: دو پانل متحرک با پوشش پلی‌کربنات
مکانیزم حرکتی: حرکت کشویی پانل‌ها روی ریل و هدایت‌شونده با موتور
مساحت سقف جمع‌شونده: حدود ۷۰۰۰ متر مربع
اجزای سازه‌ای سقف: دو خرپای عمیق فولادی (شرق به غرب)، پانل‌های نیمه‌شفاف پلی‌کربنات
زمان باز و بسته شدن: اعلام نشده ولی مکانیزم پیوسته و کم‌صدا دارد

نکته ویژه:

طراحی سقف ورزشگاه آستانه با بهره‌گیری از پانل‌های پلی‌کربنات، علاوه بر ورود نور طبیعی، جذب صوت و مقاومت بالا در برابر تغییر شکل، توانسته است یکی از کاربردی‌ترین سقف‌های جمع‌شونده در آب‌وهوای متغیر قزاقستان را ارائه دهد. خرپاهای عظیم فولادی که دهانه بزرگ را پوشش می‌دهند، بار اصلی سقف را بدون نیاز به ستون‌های میانی تحمل می‌کنند.

دلایل انتخاب سقف متحرک:

مقابله با شرایط نامساعد آب‌وهوایی و برف‌گیری شدید در اقلیم سرد آستانه
استفاده از نور طبیعی از طریق پانل‌های نیمه‌شفاف پلی‌کربناتی حتی در حالت بسته
کاهش آلودگی صوتی محیط اطراف هنگام برگزاری مسابقات یا کنسرت‌های پرصدا
ایجاد حس رقابت و تمرکز بیشتر در فضاهای داخلی هنگام بسته بودن سقف
زیبایی بصری و ایجاد نقطه عطف معماری در بافت شهری آستانه
عملکرد هوشمند و سریع در باز و بسته شدن سقف برای بهره‌برداری چندمنظوره از ورزشگاه

ورزشگاه آستانه یکی از نمونه‌های موفق استفاده از سقف جمع‌شونده در منطقه آسیای مرکزی است که ترکیبی از زیبایی‌شناسی مدرن، عملکرد مهندسی و تطابق با شرایط اقلیمی را در خود جمع کرده است.

۳۰ – سقف جمع‌شونده ورزشگاه نانتونگ (Nantong Stadium Retractable Roof) – چین

موقعیت مکانی: نانتونگ، استان جیانگ‌سو، چین
سال پایان اجرا: ۲۰۱۰
عملکرد و کاربری: ورزشگاه چندمنظوره با زمین فوتبال و مسیر دوومیدانی
طراح و پیمانکار: Enerpac Hydraulics
نوع سقف: جمع‌شونده گنبدی‌شکل
نوع سازه سقف: دو پوسته نیم‌کره‌ای متحرک با قاب فولادی و پوشش شیشه‌ای
مکانیزم حرکتی: سیستم ترکیبی عملگرهای هیدرولیکی و کابل‌کششی
مساحت سقف جمع‌شونده: حدود ۱۷٬۰۰۰ متر مربع
اجزای سازه‌ای سقف: ۲ عدد پوسته متحرک (هرکدام با وزن ۱۱۰۰ تن)، کابل‌های فولادی، وینچ‌های صنعتی، واگن‌های ریل‌دار (۴۴ عدد)
زمان باز و بسته شدن: حدود ۲۰ دقیقه

نکته ویژه:

ورزشگاه نانتونگ به عنوان اولین ورزشگاه بزرگ چین با سقف جمع‌شونده، از سیستم نوآورانه‌ای برای به حرکت درآوردن سقف بهره می‌برد. استفاده از عملگرهای هیدرولیکی در کنار کابل‌های فولادی ضخیم و وینچ‌های پرقدرت، باعث شده این سازه سنگین به راحتی باز و بسته شود و حتی در صورت از کار افتادن هم‌زمان دو موتور، عملکرد کل سیستم مختل نشود.

دلایل انتخاب سقف متحرک:

پوشش کامل فضای بازی در برابر شرایط متغیر جوی مانند باران، برف و آلودگی
طراحی زیبا، مدرن و گنبدی‌شکل که چشم‌انداز منحصربه‌فردی به مجموعه می‌دهد
قابلیت اجرا با هزینه‌های کمتر به دلیل بهره‌گیری از نیروی گرانش در باز شدن سقف
ساختار فوق‌استاتیک سقف به کمک واگن‌های متعدد و چرخ‌های ریل‌دار، که پایداری و ایمنی بالایی را فراهم کرده است
امکان استفاده از ورزشگاه در فصول و رویدادهای مختلف با کمترین هزینه نگهداری
حضور در یک مجموعه ورزشی چندمنظوره با مساحت کلی ۱۵۰٬۰۰۰ متر مربع و ارتقاء عملکرد کل مجموعه

ورزشگاه نانتونگ نمونه‌ای موفق از یک سازه سنگین اما متحرک است که با استفاده از تکنولوژی‌های هوشمند و کم‌هزینه، توانسته سقفی ایمن، کارآمد و زیبا را در اختیار کاربران خود قرار دهد.

جمع‌بندی بخش دوم: مروری بر ۳۰ نمونه برجسته سقف متحرک در جهان

ما در بخش دوم از این مقاله ، با بررسی ۱۵ مورد دیگر از شاخص‌ترین پروژه‌های سقف متحرک در جهان، با تنوعی بی‌نظیر از راهکارهای مهندسی، تکنولوژی‌های ساخت، سازه‌های غشایی و فولادی، مکانیزم‌های جمع‌شونده و طراحی‌های معماری آشنا شدیم. این پروژه‌ها، از ورزشگاه‌های عظیم مانند Astana Arena و Nantong Stadium تا فضاهای فرهنگی مانند اپرای سیدنی و تالار شهر وین، نمونه‌هایی کم‌نظیر از خلاقیت و فناوری در زمینه ساخت سقف‌های متحرک را به نمایش می‌گذارند.

با تحلیل این پروژه‌ها درمی‌یابیم که هر سقف جمع‌شونده، پاسخی به نیازهای خاص یک فضا است؛ از کنترل شرایط اقلیمی گرفته تا افزایش بهره‌وری انرژی، انعطاف‌پذیری در استفاده از فضا، ارتقای تجربه کاربران و حتی کاهش آلودگی صوتی.

مطالعه این نمونه‌های بین‌المللی می‌تواند الهام‌بخش طراحان، مهندسان و سرمایه‌گذاران ایرانی در زمینه طراحی و اجرای سقف متحرک باشد. چرا که با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز و بومی‌سازی آن‌ها، می‌توان گام‌های مؤثری در توسعه معماری هوشمند و پایدار برداشت.

آلباتروس، انتخابی هوشمند برای آینده‌ای پویا

در دنیایی که معماری به‌سوی انعطاف‌پذیری، هوشمندسازی و استفاده چندمنظوره از فضاها حرکت می‌کند، سقف‌های متحرک نه‌تنها یک انتخاب لوکس، بلکه یک راهکار ضروری برای بهره‌وری بهتر از فضا هستند. پروژه‌های معرفی‌شده در این مقاله، تنها بخشی از ظرفیت‌های جهانی این تکنولوژی را به نمایش می‌گذارند.

ما در آلباتروس با تکیه بر سال‌ها تجربه، تیمی متخصص و استفاده از بهترین برندهای جهانی مانند Somfy فرانسه، آماده‌ایم تا شما را در مسیر اجرای پروژه‌ای مدرن، متمایز و هوشمند همراهی کنیم. چه قصد پوشش استخر، تراس، رستوران یا فضای ویلای خود را داشته باشید، ما راهکاری مناسب با نیاز، اقلیم و بودجه شما ارائه خواهیم داد.

📌 منتظر ادامه این مقاله باشید!
در قسمت‌های بعدی، با معرفی سازه‌های متحرک جذاب‌تری همراه‌تان خواهیم بود….

⏳ فرصت امروز را از دست ندهید. قیمت‌ها با نوسانات دلار تغییر می‌کنند و اجرای سقف متحرک در زمان مناسب، یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه است.
✅ با آلباتروس، در همه فصول هوشمندانه زندگی کنید…
💡 شعار ما: LIVE SMART IN ALL SEASONS

محصولات آلباتروسمشاهده همه

اسلایدینگ؛ پنجره و دیوار متحرک اسلایدی

بوریا؛ سقف متحرک لوور آلومینیومی تیلت

پانوراما؛ پنجره متحرک گیوتینی (برقی)

زیپا؛ زیپ پرده برقی

ساباط؛ سقف متحرک پارچه‌ای

سان‌فلاور؛ سقف متحرک لوور آلومینیومی

سورا؛ سقف متحرک لوور شیشه‌ای

کسرا؛ سقف متحرک پارچه‌ای قوسی

مطالب پیشنهادی

۴۵ نمونه سقف متحرک: آشنایی با شاهکارهای معماری و ساختمان‌های معروف جهان – بخش سوم

آشنایی با شاهکارهای معماری: ساختمان‌های معروف جهان باسقف متحرک –بخش سوم مقدمه شاهکارهای معماری در ۲ بخش قبلی این مقاله، با ۳۰ پروژه برجسته از سقف‌های جمع‌شونده در سراسر[...]

نمایش کامل مقاله

۱۸
ارد